BLOG
Tiki –zaburzenie neurologiczne
Tiki to problem, który dotyka nie tylko pacjenta, ale często również jego bliskich. Choć świadomość na temat tików w Polsce jest wciąż niewielka, warto zrozumieć, czym są, jakie emocje wywołują oraz jak można je skutecznie leczyć. Diagnostyka tików opiera się między innymi na prawidłowo wykonanym badaniu EEG. W tym wpisie przedstawimy problem, z którym dość często spotykamy się podczas domowych badań EEG.
Czym są tiki?
Tiki to niekontrolowane ruchy lub dźwięki, które mogą stać się źródłem frustracji, lęku i wstydu. Są widoczne i słyszalne, co często przyciąga niechcianą uwagę. Rodzice dzieci z tikami muszą mierzyć się z nieprzyjemnymi komentarzami i spojrzeniami. Warto jednak pamiętać, że zrozumienie problemu może pomóc złagodzić te negatywne emocje.
Tiki są najczęstszym zaburzeniem ruchowym u dzieci, występującym u około 10% z nich. Dzielą się na głosowe (np. pokasływanie, krzyczenie) i ruchowe (np. potrząsanie głową). Czasami są bardziej złożone, jak np. skakanie, a czasami ograniczają się do myśli, co nazywamy tikami poznawczymi. Ich przyczyną są zaburzenia w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyny tików
Tiki to złożone zjawisko, którego przyczyny nie są jeszcze w pełni zrozumiane. Niemniej jednak, istnieje kilka kluczowych czynników, które mogą przyczyniać się do ich powstawania. Tiki są wynikiem kombinacji czynników genetycznych, neurobiologicznych, środowiskowych oraz emocjonalnych.
- Podłoże genetyczne
Badania wskazują, że tiki mogą mieć podłoże genetyczne. Jeśli w rodzinie występują przypadki tików lub zaburzeń ruchowych, istnieje większe prawdopodobieństwo, że u dziecka również mogą się one pojawić.
- Zaburzenia w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego
Tiki są często wynikiem nieprawidłowej pracy ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie w obszarach mózgu odpowiedzialnych za kontrolowanie ruchów. Może to być związane z dysregulacją neuroprzekaźników, takich jak dopamina, co prowadzi do niekontrolowanych ruchów i dźwięków.
- Stres i emocje
Tiki mogą się nasilać w sytuacjach stresowych, kiedy dziecko doświadcza silnych emocji, takich jak lęk, frustracja czy podekscytowanie. Silne emocje mogą prowokować zwiększoną częstotliwość i intensywność tików.
- Zaburzenia rozwojowe i neuropsychiatryczne
Tiki często współwystępują z innymi zaburzeniami, takimi jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD), depresja czy zaburzenia lękowe. Współistnienie tych zaburzeń może pogłębiać trudności związane z tikami.
Zespół Tourette’a
Najbardziej znanym zaburzeniem tikowym jest zespół Tourette’a, który dotyka około 0,5-1% populacji. To zaburzenie neuropsychiatryczne, którego przyczyna nie jest do końca znana. Choroba zazwyczaj zaczyna się w dzieciństwie, choć może także pojawić się w okresie nastoletnim. Zdecydowanie częściej dotyka chłopców niż dziewczynki. Charakteryzuje się występowaniem różnych tików ruchowych oraz co najmniej jednego tiku głosowego, które trwają dłużej niż rok. W tym czasie tiki mogą czasowo zanikać, ale nie na dłużej niż trzy miesiące z rzędu. Około połowa dzieci z przewlekłymi tikami lub zespołem Tourette’a doświadcza ich także w dorosłości, choć często w łagodniejszej formie. U niektórych z wiekiem tiki znacznie się zmniejszają, a czasem znikają całkowicie, choć nie można przewidzieć, u kogo tak się stanie. Dzieci cierpiące na tiki lub zespół Tourette’a często mają trudności z koncentracją, nauką i są nadpobudliwe. Często angażują się w konflikty, zarówno werbalne, jak i fizyczne. U wielu z nich występują także inne zaburzenia, takie jak ADHD, OCD, depresja, lęki czy agresja, co dodatkowo komplikuje ich codzienne funkcjonowanie.
Alert tikowy i częstotliwość tików
Dzieci z tikami często odczuwają specyficzne „ostrzeżenie”, tzw. alert tikowy, który zwiastuje nadejście tiku. Dzieci czasami przeczuwają, że za chwilę wykonają tik. Opisywane są jako bardzo specyficzne odczucia np.: narastające łaskotanie, ciśnienie, napięcie lub małego robaka, który chodzi po ich ciele. Po zrobieniu tiku, alert tikowy się minimalizuje lub całkowicie znika. Problem w tym, że alert tikowy ciągle powraca i niejako wymusza zrobienie tiku lub tików, aby alert minął. Jest to bardzo męczące, ponieważ dziecko cierpiące na tiki czuje się zmuszone do wykonania określonych ruchów lub dźwięków, choć wcale nie ma na to ochoty i tego nie chce.
Częstotliwość pojawienia się tików może być różna w różnych porach dnia. Więcej tików będzie się pojawiać, kiedy dziecko jest zmęczone, niewyspane, podekscytowane, zdenerwowane, kiedy towarzyszą mu silne emocje (te pozytywne również) lub kiedy rozmawiamy o tikach, a także podczas infekcji lub miesiączki u dziewczynek. Mniej tików będzie zdarzało się podczas snu lub kiedy dziecko jest skoncentrowane na jakiejś zajmującej go czynności np. na grze na instrumencie.
Coraz częściej łączy się nasilenie tików z dietą. Ta obfitująca w węglowodany proste, cukier, słodkie napoje gazowane, słodycze zwiększa ilość tików.
Diagnostyka tików
Diagnostyka tików ma za zadanie odróżnienie tików od innych chorób (dystonia, mioklonia, pląsawica), w których występują ruchy mimowolne, a także rozróżnić czynności natrętne (kompulsje) od tików ruchowych złożonych, ponieważ leczenie tych obu zaburzeń jest inne. Do diagnozy wykonuje się badania: EEG, rezonans magnetyczny mózgu lub tomografię komputerową.
Badanie EEG (elektroencefalografia) jest jednym z narzędzi diagnostycznych stosowanych w ocenie zaburzeń ruchowych, w tym tików. Choć tiki mają zazwyczaj podłoże neurologiczne, EEG nie jest standardowym badaniem dla samej diagnozy tików, ale może być użyteczne w celu wykluczenia innych schorzeń o podobnych objawach.
Rola EEG w diagnostyce tików
Głównym celem wykonania EEG u pacjentów z tikami jest wykluczenie innych zaburzeń neurologicznych, takich jak padaczka, które mogą powodować podobne ruchy mimowolne. W przypadku padaczki ruchy te są wynikiem nieprawidłowej aktywności elektrycznej w mózgu, co można wykryć za pomocą EEG.
EEG to nieinwazyjne badanie, które polega na rejestrowaniu aktywności elektrycznej mózgu za pomocą elektrod umieszczonych na skórze głowy. Pacjent może być w stanie czuwania lub snu, a podczas badania rejestrowane są fale mózgowe, które są analizowane pod kątem ewentualnych nieprawidłowości.
U pacjentów z tikami EEG zazwyczaj nie wykazuje żadnych charakterystycznych nieprawidłowości. Jeśli wynik badania jest prawidłowy, a tiki nadal występują, to dodatkowo potwierdza, że są one zaburzeniem ruchowym o podłożu neurologicznym, a nie wynikiem innego schorzenia mózgu, takiego jak padaczka.
Chociaż EEG nie jest decydującym testem w diagnozie tików, jego wyniki mogą pomóc w kompleksowej ocenie pacjenta. Pozwala na wykluczenie innych poważnych zaburzeń neurologicznych, co może być kluczowe dla odpowiedniego leczenia tików.
Kiedy stosuje się EEG w diagnostyce tików?
EEG jest szczególnie zalecane, gdy tiki pojawiają się w nietypowy sposób, towarzyszą im inne niepokojące objawy (jak utrata przytomności czy zaburzenia poznawcze) lub gdy istnieje podejrzenie współistniejącej padaczki. Może być również zalecane, gdy tiki są nietypowe pod względem częstotliwości, nasilenia lub reakcji na leczenie.
Leczenie tików
Leczenie tików jest złożone i obejmuje terapię poznawczo-behawioralną oraz, w niektórych przypadkach, farmakoterapię. Terapia behawioralna, szczególnie techniki takie jak powstrzymywanie reakcji i odwracanie nawyków, jest pierwszym wyborem w leczeniu. Pacjent uczy się, jak radzić sobie z tikami, ucząc się ich opierania lub zastępowania innymi czynnościami. Terapię prowadzi zazwyczaj psycholog, który przeszedł odpowiednie szkolenie z terapii tików.
Rodzice odgrywają kluczową rolę w procesie leczenia. Ważne jest, aby zrozumieli chorobę dziecka, nauczyli się radzić sobie z własnymi emocjami oraz wspierali dziecko w trudnych chwilach. Im wcześniej rozpoczęte leczenie, tym większe szanse na zmniejszenie skutków choroby. Zrozumienie problemu tików i odpowiednie wsparcie mogą znacznie poprawić jakość życia zarówno dziecka, jak i jego bliskich.
Sukces mimo choroby
Życie z chorobą tikową, taką jak zespół Tourette’a, może być trudne i pełne wyzwań, jednak nie wyklucza ono możliwości odniesienia sukcesu w różnych dziedzinach życia. Osoby zmagające się z tikami często muszą stawić czoła nie tylko fizycznym trudnościom związanym z niekontrolowanymi ruchami czy dźwiękami, ale również społecznym i emocjonalnym wyzwaniom. Pomimo tych przeszkód, wiele osób z tikami osiąga znaczące sukcesy, inspirując innych swoją determinacją i talentem.
Sukcesy osób zmagających się z tikami są często rezultatem ich wytrwałości i umiejętności przekuwania trudności w siłę. Przykłady znanych osób, pokazują, że tiki nie muszą być barierą w dążeniu do marzeń. Wręcz przeciwnie, mogą stać się elementem osobistej historii sukcesu, która inspiruje innych i zwiększa społeczną świadomość na temat chorób tikowych. Najważniejsze jest, aby osoby z tikami nie rezygnowały ze swoich celów i pasji. Dzięki wsparciu, zrozumieniu oraz odpowiedniej terapii, mogą one nie tylko radzić sobie z codziennymi wyzwaniami, ale także odnosić wielkie sukcesy, pokazując, że choroba nie definiuje tego, kim są, ani co mogą osiągnąć.
Znane osoby, które mimo
choroby tikowej odniosły sukces:
Billie Eilish młoda piosenkarka i autorka tekstów otwarcie mówi o tym, że cierpi na zespół Tourette’a. Pomimo trudności, Billie Eilish osiągnęła ogromny sukces na międzynarodowej scenie muzycznej i jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych artystek młodego pokolenia.
Samuel Johnson – XVIII-wieczny angielski pisarz, autor pierwszego znaczącego słownika języka angielskiego, który miał tiki, a współcześni mu świadkowie często wspominali jego niekontrolowane ruchy i dźwięki.
Tim Howard – amerykański bramkarz piłkarski, który zyskał międzynarodową sławę dzięki swoim występom na Mistrzostwach Świata oraz w Premier League. Pomimo zmagań z zespołem Tourette’a, osiągnął znakomite sukcesy w swojej karierze sportowej. Został zdiagnozowany w młodym wieku. Choroba ta objawia się u niego w postaci tików ruchowych i głosowych. W wywiadach wielokrotnie podkreślał, że chociaż zespół Tourette’a stanowi wyzwanie, to nauczył się wykorzystywać swoją koncentrację i determinację, aby przekuć to na sukcesy sportowe. Jego umiejętność radzenia sobie z tikami w trakcie meczów piłkarskich była często podziwiana. Howard stał się nie tylko wzorem do naśladowania dla młodych sportowców, ale także inspiracją dla osób na całym świecie zmagających się z zespołem Tourette’a. Jego historia pokazuje, że z odpowiednim podejściem, wsparciem i wytrwałością, można osiągnąć najwyższy poziom w sporcie, nawet mimo takich trudności jak tiki. Jego otwartość i sukcesy na boisku sprawiają, że jest nie tylko wybitnym sportowcem, ale także ważnym ambasadorem osób z zespołem Tourette’a.
Dan Aykroyd – aktor, komik i scenarzysta znany m.in. z filmu „Ghostbusters”. Aykroyd wspominał, że w dzieciństwie miał tiki i zdiagnozowano u niego zespół Tourette’a.
Podsumowanie
Tiki to złożone zaburzenie neurologiczne, które może występować zarówno u dzieci, jak i dorosłych, często w postaci niekontrolowanych ruchów lub dźwięków. Choć mogą być uciążliwe i wywoływać trudności emocjonalne oraz społeczne, istnieją skuteczne metody radzenia sobie z nimi, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Zrozumienie przyczyn tików, które mogą mieć podłoże genetyczne, neurologiczne, emocjonalne i środowiskowe, jest kluczowe dla skutecznej diagnostyki i leczenia. Mimo wyzwań związanych z tikami, wiele osób odnosi znaczące sukcesy w różnych dziedzinach życia, pokazując, że tiki nie muszą stanowić bariery w dążeniu do marzeń. Wsparcie, akceptacja i odpowiednia terapia mogą znacznie poprawić jakość życia osób z tikami oraz ich bliskich.